Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (FTR) ; kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları, ağrı ve özürlülüğe yol açan sebeplerin tanı, tedavi ve rehabilitasyonu ile ilgilenir.
Fizik tedavi (Fiziksel Tıp ); çeşitli hastalıklarda diğer tedavilerle birlikte veya tek başına uygulanabilecek ısı, ışın, elektrik akımları, egzersiz vb gibi fiziksel ajan ve tekniklerin kullanıldığı tedavi yöntemleridir.
Rehabilitasyon; onarma, tamir etme, yeniden yerine koyma anlamına gelir. Hasta ve sakatların, normal yaşantısını sürdürebilmesi ve maksimum potansiyelini kazanabilmesi için yapılan çalışmalar,tedavi ve uygulamalardır. Doğuştan veya sonradan ortaya çıkan, kaybedilmiş hareket kabiliyetinin tekrar kazandırılmasına yönelik tedavidir.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon;kas, eklem, kemik ve omurga hastalıkları, spor yaralanmaları gibi ortopedik problemler, romatizmal hastalıklar ve felç gibi nörolojik hastalıkların çözümüne yardımcı olarak en etkin tedaviyi planlamak amacı ile hizmet verir.
Fizik tedavi uygulamalarının amacı;ağrıların azaltılması veya yok edilmesi, hastalanan bireylerin günlük yaşam aktivitelerini tekrar kazanmaları, organlarının işlevlerinin sağlıklı hale gelmesi, bağımsız bireyler olarak toplumdaki yerlerini almalarıdır.
İlaç tedavilerinde kimyasal yöntemlerin kullanılması gibi fizik tedavide de fiziksel yöntemler (elektrik akımı,ses dalgaları, lazer ışınları ,yüzeyel ve derin ısıtıcılar vb.) kullanılır. Bu yöntemler daha çok ağrı kesici, doku iyileşmesini artırıcı, ödem çözücü ve spazm giderici olarak tedavide yer alan uygulamalardır. Rehabilitasyon tedavilerinde ise bunlara ilaveten hastaya ve hastalığa özel egzersiz programı verilerek; eklem hareket açıklığını artırmak, germek, esnetmek, kuvvetlendirmek, dayanıklılığı artırmak, denge ve koordinasyonu sağlamak, duruşu düzeltmek gibi hedefler gözetilir.
Fizik Tedavi Uzmanı Kimdir ve Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanlığı Nedir?
Fizik tedavi uzmanı (fiziyatrist) ;
fiziksel tıp ve rehabilitasyon branşında uzmanlık öğrenimi almış hekimdir. Fizik tedavi uzmanı olabilmek için 6 yıllık tıp eğitiminden sonra Tıpta Uzmanlık Sınavı (TUS) ile hak kazanılan 4 yıllık fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanlık eğitimi almak gerekir.
FTR hekimleri, tüm ilaç tedavileri yanında hastalarına fiziksel tedavi yöntemlerini de (egzersiz, fizik tedavi ajanları..vb.) sunan, aynı zamanda hastaları rehabilite ederek yaşam kalitelerini yükseltmeyi amaçlayan ve böylece kas-iskelet sistemi tutulumlarına tüm sebep ve sonuçları ile bir bütün olarak yaklaşan doktorlardır.
Genel olarak ağrı veya eklemlerde kısıtlılık yakınması ile başvuran hastanın muayenesini yapan fizik tedavi doktoru, gereken tetkikleri yaptıktan ve teşhisi koyduktan sonra tedavisini düzenler ve fizyoterapistler, hazırlanan tedavi programının uygulanmasını doktor kontrolünde yaparlar.
Fizik Tedavi Yöntemlerinin bir kısmı aşağıda özetlenmektedir.
Yüzeysel Sıcak ve Soğuk Uygulamalar
Isı (Sıcak Tedavisi)
Genellikle tedavi edilen bölgede ağrıyı azaltıcı ve dolaşımı düzenleyici etkisi nedeniyle ısı kullanılır. Kan akımını, sinir iletim hızını, tendon ve kollajenin uzama kabiliyetini artırır. Eklemlerdeki sertliği ve ağrıları azaltır. Kısa dalgalı radyasyon, diatermi akımları, infrared lambalar, ultrason dalgaları, sıcak nemli kompresler, sıcak su, erimiş parafin mumu aracılığıyla ısı uygulanır.
Fizik tedavide yüzeysel ısıtıcılar kan dolaşımını, ağrı eşiğini, yumuşak doku elastikiyetini ve metabolik aktiviteyi arttırma amacıyla kullanılır. Ayrıca ağrı ve kas spazmını azaltırken doku iyileşmesini olumlu yönde etkiler. Genellikle kronik patolojilerde kullanılır.
Soğuk Tedavisi
Soğuk tedavisi; ödemi, ağrıyı ve kas tonusunu azaltmak, kas spazmını çözmek amacıyla kullanılır. Genellikle akut rahatsızlıklarda ve ameliyat sonrası konnektif dokunun iyileşmesi için kullanılır.
Egzersiz Programı
Fizik tedavide en sık uygulanan tedavi şeklidir. Eklemdeki hareket seviyesi artırılır ya da kasların kasılıp gevşemesi sağlanır. Kasların güçlenmesi gerekiyorsa hastaların aktif egzersizler ile kaslarını çalıştırmaları gerekir. Egzersiz tedavisi, genellikle eklem hareketini kısıtlayan durumlarda, felçlerde, soluk alma bozukluklarında kullanılır. Bu yönde bilgilendirilen ve eğitilen hastalar düzenli olarak kendi başlarına doktorun önerdiği hareketleri yapabilirler.
Postür analizi sonucunda kişiye özel programlanan fonksiyonel rehabilitasyon egzersizleri ağrılar sebebiyle bozulan fonksiyonları geri kazandırır, kan dolaşımı arttırarak doku hasarının iyileşmesini hızlandırır, günlük yaşam aktivitelerindeki bağımsızlık düzeyinin artmasını sağlar.
Masaj
Dolaşımı düzenlemek, ağrıyı veya kas spazmını azaltmak amacıyla yapılan tıbbi masaj fayda sağlar.
Bantlama
Fizik tedavi yöntemi olan klinikte bantlama koruyucu ve düzeltici olmak üzere iki amaç için kullanılır.
Ultrason
Ultrason (ultra-sound) insanın işitebileceği seslerden çok daha yüksek frekansa sahip ses dalgalarıdır.
Ses dalgalarının mikromasaj etkisi ile patolojik dokunun dolaşımı artar ve ağrıları azalır. Son dönemlerde cryo- ultrason gibi cihazlar soğuk ve ultrasonun etkilerini birleştirerek tedavi etkinliğini arttırmıştır.
Magnetoterapi
Tedavi amaçlı kullanılan magnetoterapi pulsasyonlu (titreşimli) manyetik alan tedavisi şeklindedir. Titreşimli manyetik alan tedavisi hücre zarı fonksiyonlarının düzenlenmesi, dolaşımın arttırılması, inflamasyonun azaltılması, kas spazmlarının azaltılması, yara iyileşmesinin hızlandırılması ve analjezi etkileri için kullanılır.
Lazer
Fizik tedavide düşük yoğunluklu ve ısıtıcı etkisi bulunmayan lazer; genellikle dolaşımı hızlandırmak, kollajen sentezini artırmak ve doku iyileşmesini hızlandırmak amacıyla kullanılır.
Lazer uygulaması hastalarda yara iyileşmesi, çeşitli kas-iskelet sistemi hastalıkları, fibromiyalji ,miyofasiyal ağrı sendromu, tenisçi dirseği, golfçü dirseği, karpal tünel sendromu, artritler, kronik ağrının giderilmesi gibi birçok hastalıkların tedavisi için kullanılabilmektedir.
Ultrason
Kas, tendon ve kemik gibi derin dokularda ısınmayı sağlamak ve böylece ödemli dokularda ödemi azaltmak ve iyileşmeyi hızlandırmak amacıyla kullanılır. Ayrıca ultrason, dokulardaki sıvının hareketini sağlayan mikromasaj etkisi de oluşturur.
Hidroterapi
Egzersiz için uygun hidroterapi ortamında ödem tedavisi ve egzersiz amacıyla kullanılan bir yöntemdir.
Elektrik Akımları
Kaslara uygulanan düşük akımlar ile kasılma sağlanabilir. Zayıflamış kasların alıştırılması ve sinirlerin sağlam olup olmadığının belirlenmesinde yararlanılır.
Aralıklı Pnömatik Kompresyon Tedavisi
Kan dolaşımını düzenlemek, ödem ve lenfödem tedavisi amacıyla uygulanır.
Traksiyon
Çekme kuvvetiyle yumuşak dokuların gerilmesi ve eklem yüzeyleriyle kemik yapılarının birbirinden ayrılması amacıyla kullanılır. Genellikle omurga rahatsızlıkları ve fıtık tedavisinde yararlanılır. Ancak; kemik erimesi, kireçlenmeye bağlı bel fıtığı, omurgada kırık, omurilik basısı, enfeksiyon ve tümör varsa uygulanmaz.
